زندگینامه یا سرگذشت نامه یا بیوگرافی سبکی در ادبیات و دیگر رسانه‌ها از جمله فیلم‌های مستند است که مربوط می‌شود به شرح و توصیف رخدادها و روند زندگی یک یا چند نفر. آسمونی در این بخش به معرفی بیوگرافی یا زندگینامه می پردازد.
معرفی بیوگرافی یا زندگینامه
بیشتر زندگینامه‌ها بر پایه یادداشت‌های شخصی افراد ترتیب داده می‌شوند و داستان‌هایی واقعی هستند و نه تخیلی. یک زندگینامه به فهرست کردن اطلاعات در مورد یک شخص مانند زادگاه و زادروز و تاریخ رخدادها محدود نمی‌شود و به توضیح و گاه تحلیل رویدادها می‌پردازد.
به زندگینامهای که توسط خود شخص مورد نظر نوشته شود خودزندگی‌نامه یا زندگینامه خودنوشت یا حسب‌حال گفته می‌شود.
از کهن‌ترین نمونه‌های زندگینامه میتوان به کتاب‌های تاریخ‌نگاران یونان دربارهٔ شرح زندگی شاهنشاهان ایران اشاره کرد از جمله کوروش‌نامه نوشته گزنفون.
نخستین کتاب زندگینامه در زبان فارسی نو کتاب لباب‌الالباب محمد عوفی است. در ادبیات فارسی کتاب‌های تألیف شده در سبک زندگینامه را تذکره می‌گفتند.
در ابتدا، زندگینامه‌ها به عنوان یک بخش از تاریخ با تمرکز بر یک فرد خاص، با اهمیت تاریخی در نظر گرفته شد. انواع مستقل زندگینامه نویسی با تمایز از تاریخ عمومی از قرن ۱۸ ام شروع شده و فرم‌های معاصر آن به قرن بیستم می‌رسد.
بیوگرافی یا زندگینامه تاریخی
یکی از اولین زندگینامه نویسان پلوتارک بود و «زندگی موازی» او در حدود سال ۸۰ بعد از میلاد مسیح، چهره‌های برجسته جهان کلاسیک را پوشش میدهد. در سال ۴۴ قبل از میلاد مسیح کورنلیوس نپوس زندگینامهای را به نام «زندگی فرمانروایان» منتشر کرد.
اما شاید «زندگی امپراطوران روم» اثر «سوتونیوس» اولین زندگینامه ای باشد که حاوی داستانهای اساطیری نیست. در اوایل قرون وسطی (۴۰۰ تا ۱۴۵۰ بعد از میلاد) کاهش آگاهی از فرهنگ کلاسیک اروپا وجود دارد.
در طول این دوره، تنها مخازن دانش و سوابق اولیه تاریخی اروپا در اختیار افراد کلیسای کاتولیک روم بود. هرمیتس، مونکس و پریتس در این دوره تاریخی زندگینامه‌ها را می‌نوشتند.
موضوعات آنها معمولاً به پدران کلیسا، شهدا، پاپها و قدیسان محدود می‌شد. آثار آنها قرار بود الهام بخش مردم و وسیله‌ای برای گرویدن به مسیحیت باشد شرح حال قدیسین را ببینید. یکی از نمونه‌های سکولار قابل توجه از بیوگرافی در این دوره زمانی، زندگی شارلمانی است که توسط درباریان او نوشته شده‌است.
در قرون وسطی تمدن اسلامی (۷۵۰ تا ۱۲۵۸ بعد از میلاد مسیح)، مسلمانان شروع به نوشتن زندگینامه محمد و دیگر چهره‌های مهم صدر اسلام نمودند که از آن به عنوان سیره نبوی تعبیر می‌شود.
اولین تذکرهها در واقع خلاصه‌ای از زندگینامه شخصیت‌های معروف اسلامی بودند که از قرن ۹ به بعد منتشر شدند و حاوی اطلاعات مهمی از زندگی بخش بزرگی از برزگان مسلمان در مقایسه با سایر نوشته‌های این دوره هستند.
اولین تذکره نامه‌ها در ابتدا بر زندگی پیامبر اسلام و صحابه تمرکز داشتند، یکی از این نمونه‌های اولیه، کتاب طبقات الکبری از ابن سعد البغدادی است و پس از آن شروع به مستندسازی زندگی بیشتر شخصیت‌های مهم تاریخی می‌کند که در دنیای اسلام زندگی می‌کردند.
در اواخر قرون وسطی، زندگینامه‌ها در اروپا کمتر حول محور کلیسا شده و زندگینامه‌های پادشاهان، شوالیهها و غاصبان به صدر آمدند. یکی از زندگینامه‌های مشهور زندگینامه لو مورته دی آرتور نوشته سر توماس مالوری بود. این کتاب در مورد سرگذشت شاه آرتور و شوالیه‌های او بود.
پس از مالوری، تأکید بر روی انسانیت در دوره رنسانس، تمرکز نوشته‌ها بر افراد غیر مذهبی، از جمله هنرمندان و شاعران قرار گرفت و نوشتن به زبان بومی مورد تشویق قرار گرفت.
زندگی هنرمندان نوشته جورجیو واساری (۱۵۵۰) یک زندگینامه برجسته با تمرکز روی زندگی افراد غیرمذهبی است. واساری با این موضوع خود مشهور شد و کتابش خیلی زود جزو پرفروش ترین‌ها قرار گرفت. دو تحول دیگر قاب توجه میباشد: توسعه صنعت چاپ در قرن ۱۵ و افزایش تدریجی در سواد.
زندگینامه‌ها در زبان انگلیسی در دوران هنری هشتم ظهور کردند. اعمال و یادبودها اثر جان فاکس (۱۵۶۳)، بهترین کتاب فاکس از شهدا شناخته شد، که اساساً اولین لغت نامه زندگینامه در اروپا بود که با تاریخچه با ارزش انگلستان نوشته توماس فولر (۱۶۶۲) که تمرکزی مجزا بر زندگی عمومی داشت دنبال شد.
تاریخ عمومی دزدان دریایی (۱۷۲۴) نوشته چارلز جانسون اولین منبع زندگینامهٔ تعداد زیادی از دزدان دریایی شناخته شده‌است. زندگینامه آمریکایی با مدل انگلیسی، ترکیب دیدگاه توماس کارلایل است که شرح حال بخشی از تاریخ بود. کارلایل اظهار داشت که زندگی انسانهای بزرگ به درک جامعه و نهادهای وابسته به آن ضروری است.
در حالی که ضربه تاریخی باید به یک عنصر قوی در شرح حال اولیه آمریکا باقی می‌ماند، نویسندگان آمریکایی رویکرد متمایزی را ایجاد کردند.
در ادامه چند نمونه بیوگرافی را در لینک های زیر می توان خواند:
